കൊടുമൺ എച്ച്.എസ്.എസ് കൊടുമൺ/കൗതുകലോകം

A painting by the American Edward Hicks (1780 - 1849), showing the animals boarding Noah's Ark two by two.
2. നോഹയുടെ പെട്ടകം
-ലേഖനം / ഫോട്ടോ ഫീച്ചർ - ആർ.പ്രസന്നകുമാർ. -29/04/2010

ടർക്കിയിലെ പ്രശാന്ത സുന്ദരമായ ഒരു പർവതമുകളിൽ അവർ അവസാനം അത് കണ്ടെത്തുക തന്നെ ചെയ്തു. അവർ എന്നു പറഞ്ഞാൽ ഒരു സംഘം ചൈന - ടർക്കി ഇവാൻജലിസ്റ്റിക് പര്യവശേഷകർ. അവർ കണ്ടെത്തിയതോ, ബൈബിളിൽ പരാമർശിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്ന നോഹയുടെ പേടകം.....പ്രപഞ്ചത്തിന്റെ ഒരു ചെറു ചിമിഴ്.
കിഴക്കൻ ടർക്കിയിലെ മൗണ്ട് അറാററ്റിലാണ് തടി കൊണ്ട് നിർമ്മിതമായ പുരാതന വസ്തു കണ്ടെത്തിയത്. കാർബൺ പരീക്ഷണത്തിൽ അതിന്റെ കാലഗണന 4800 വർഷങ്ങളോളം പിന്നോട്ട് നയിക്കുന്നു. അതായത് നോഹയുടെ പേടകം മഹാപ്രളയത്തിൽ ഒഴുകി നടന്നു എന്നു പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന അതേ കാലങ്ങളിലേക്ക്......
"പക്ഷ 100% ശരിയായി ഞങ്ങളിതിനെ നോഹയുടെ പേടകമായി കരുതുന്നില്ല, 99.9% കരുതുന്നുണ്ട് താനും." - പര്യവശേഷകനും ഹോങ് കോങ് അടിസ്ഥാനമാക്കിയ ഡോക്കുമെന്ററി ഫിലിം നിർമ്മാതാവുമായ യൂങ് വിങ് ച്യൂങ് , പറഞ്ഞു.കൂടാതെ പര്വശേഷക സംഘത്തിലെ മറ്റ് 15 കൂട്ടാളികൾക്കും ഇതു തന്നെയാണ് അഭിപ്രായം.
"ആ വസ്തുവിന് ധാരാളം അറകളുണ്ട്. ചിലത് വലിയ തടി കൊണ്ടുള്ള ബീമുകളാൽ ബലിഷ്ഠമാണ്. അവ മൃഗങ്ങളെ പാർപ്പിക്കാൻ ഉപയോഗിച്ചിരുന്നു എന്ന് കരുതാം.അതുപോലെ ഇത് കണ്ടെടുത്ത പർവത നിരയുടെ 3500 മീറ്റർ ചുറ്റളവിൽ മനുഷ്യവാസത്തിന്റെ അടയാളമൊന്നുമില്ല താനും. ഇത് പ്രളയത്തിൽ ഒഴുകി വന്നടിഞ്ഞു എന്ന് കരുതുന്നതിൽ തെറ്റില്ല." അവർ കൂട്ടിച്ചേർത്തു.

പേടകത്തിന്റെ ചില ഭാഗങ്ങൾ‍
ലേഖകന്റെ കുറിപ്പ് :-
പുരാണങ്ങളിലും ഇതിഹാസങ്ങളിലും ഐതീഹ്യങ്ങളിലും പരാമർശിക്കപ്പെടുന്ന പലതും പിന്നീട് ഭാഗികമായി ശരിയാണെന്ന് കണ്ടെത്തിയിട്ടുണ്ട്. സത്യങ്ങളെ കാലത്തിന്റെ പ്രവാഹത്തിൽ പൊടിപ്പും തൊങ്ങലും അത്വശ്യത്തിന് മതവും ചേർത്ത് നിറം പിടിപ്പിച്ച് അവതരിപ്പിക്കുക എന്നത് എല്ലാ കാലത്തും എവിടെയും സംഭവ്യമാണ്. മനുഷ്യൻ ഭാവനാശാലിയാണ്. അവന് ചില മിത്തുകൾ കൂടിയേ തീരു. പലപ്പോഴും സംഭവങ്ങൾക്ക് യാഥാർത്ഥവുമായി വലിയ ബന്ധമൊട്ടില്ല എന്ന് പിൽക്കാലത്ത് കണ്ടെത്തിയ ചരിത്രവുമുണ്ട്.
ഇവിടെ പലരും നോഹയുടെ പേടകത്തിനായി തിരച്ചിൽ നടത്തിയിട്ടുണ്ട്. പ്രതികൂല കാലാവസ്ഥമൂലം മടങ്ങിപ്പോയിട്ടുമുണ്ട്. ചിലരുടെ വിശ്വാസം ദൈവം ഈ പേടകത്തെ ചിരമായി സംരക്ഷിക്കുകയാണെന്നാണ്. പക്ഷെ ഒരു കാലത്ത് തന്റെ അടയാളമായി ഇതിനെ വെളിപ്പെടുത്തുമെന്നും ഇക്കൂട്ടർ കരുതുന്നു.
നോഹയുടെ പേടകം കണ്ടെടുത്തു എന്ന് പറയുന്ന ഇവാൻജലിസ്റ്റിക് പര്യവശേഷകർ അതിന്റെ അളവിനെക്കുറിച്ച് ( 100 മീറ്റർ വിസ്തൃതം) കൊടുത്തിരിക്കുന്നത് ശരിയല്ല. കാരണം ബൈബിളിൽ തന്നെ അതിന്റെ വിസ്തൃതി 137 മീറ്ററിനു തുല്യമാണെന്ന് പറയുന്നുണ്ട്. അതു പോലെ ദൈവാഞ്ജയാൽ നിർമ്മിതമായ പേടകം പ്രളയകാലം കഴിഞ്ഞപ്പോൾ നോഹ തന്നെ പൊളിച്ചടുക്കി, പുതിയ കുടിയേറ്റക്കാർക്ക് വിറകായി ഉപയോഗിച്ചു എന്നും പറയുന്നുണ്ട്. രസകരമെന്നു പറയട്ടെ, ബൈബിളിലൊരിടത്തും ദൈവം ഈ പേടകത്തെ പവിത്രവും ചിരവുമായി സംരക്ഷിച്ചിട്ടുണ്ട് എന്ന് പറയുന്നുമില്ല.
ഈ പുതിയ പേടക വാർത്ത് ലോകത്തോട് വിളിച്ചു പറയുന്നത് ഒരു ബൈബിൾ സിനിമാ നിർമ്മാതാവാണ്. നാളെ മറ്റൊരു "ടൈറ്റാനിക് " പോലെ ഈ പര്യവശേഷക ചരിത്രം സിനിമയായി ലോകത്തിനു മുന്നിൽ അവതരിച്ച് ഓസ്കാറുകൾ വാരിക്കൂട്ടി നമ്മുടെ പണം പോക്കറ്റടിക്കും എന്ന് പ്രവചിക്കാൻ "പാഴൂർ പടിപ്പുര" വരെ പോകേണ്ട കാര്യവുമില്ല.
അതു കൊണ്ട് ഇത് നിങ്ങളുടെ വിശ്വാസ്യതയ്കു വിടുന്നു.
- ആർ.പ്രസന്നകുമാർ - 29/04/2010
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

1. ആങ്കോർവാത് ക്ഷേത്രം - കംപൂച്ചിയ
-ലേഖനം / ഫോട്ടോ ഫീച്ചർ - ആർ.പ്രസന്നകുമാർ. -21/03/2010
ഭാരതത്തിന്റെ ഏതോ പരിച്ഛേദത്തിൽ നാം ചെന്നകപ്പെട്ടതുപോലെ തോന്നും, കാംബോഡിയയിലെ, ഇന്നത്തെ കംപൂച്ചിയയിലെ ആങ്കോർവാത് ക്ഷേത്രസമുച്ചയത്തിൽ ചെന്നാൽ, അത്ര സാമ്യം...കുലീനം ഈ വാസ്തുകലയുടെ ശ്രീകോവിലകം.
1113 - 50 കാലഘട്ടത്തിലെ സൂര്യവർമ്മൻ എന്ന രാജാവാണ് പ്രാചീന ഖെമർ സാമ്രാജ്യ തലസ്ഥാനമായ സീമ്രീപ് പ്രദേശത്ത് ഈ നിസ്തുല വാസ്തുകാവ്യം തീർത്തത്. ഭാരതത്തിൽ നിന്ന് പകർന്നു കിട്ടിയ ഹിന്ദു - ബുദ്ധമത സംസ്കാരത്തിന്റെ ബഹുർസ്ഫുരണം കംപൂച്ചിയയിൽ ഉടനീളം കാണാം. അതിന്റെ മകുടോദാഹരണമാണ് ഈ ക്ഷേത്രം. മധുരമീനാക്ഷി ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ഗാംഭീര്യവും ചിദംബരം ക്ഷേത്രവിമാനങ്ങളുടെ ശില്പ ചാരുതയും സമന്വയിച്ച മഹാക്ഷേത്രം. ഇന്ത്യയുടെ പൗരാണികത എല്ലാ അർത്ഥത്തിലും പീലി വിടർത്തി നടനമാടുന്നുണ്ടിവിടെ..... കാലത്തിന്റെ പടയോട്ടങ്ങൾക്കും സാസ്കാരികജീർണതയ്കും വഴിപ്പെടാതെ... തെല്ലുപോലും സ്പർശിക്കാനനുവദിക്കാതെ, ഒരു പുഞ്ചിരിയോടെ വരുതലമുറയ്കായി തല ഉയർത്തി നിൽക്കുന്നു.
പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ സൂര്യവർമ്മൻ രണ്ടാമന്റെ കാലത്ത് പണിത ഈ മഹത്തായ ക്ഷേത്രം വിഷ്ണു പ്രധാനദേവനായിട്ടായിരുന്നു. പിന്നീട് കാലപ്രവാഹത്തിൽ ഇതൊരു ബുദ്ധവിഹാരമായി പരിവർത്തിതമായി. ഇന്ത്യയിൽ സംഭവിച്ചത് മറിച്ചാണ്. അറിയപ്പെടുന്ന ബുദ്ധസങ്കേതങ്ങളെല്ലാം സംഘടിതമായി ഹൈന്ദവൽക്കരിക്കപ്പെട്ടു. ബുദ്ധ പ്രതിമകൾ തച്ചു തകർത്തു, പകരം അവിടെ ഹിന്ദു ദൈവങ്ങൾ ഇടം പിടിച്ചു. ഒരു പക്ഷെ കമ്പോഡിയയിൽ സംഭവിച്ചത് ഹിന്ദു അവിടെ ന്യൂനപക്ഷമായതു കൊണ്ടാവാം. അടുത്ത കാലത്ത് കമ്പോഡിയയുടെ ദേശീയ പതാകയിൽ ഈ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ചിത്രം ദേശത്തിന്റെ അന്തസ്സ് പ്രതീകമായി ഉൾപെടുത്തി. ഇന്നിവിടം ടൂറിസ്റ്റുകളുടെ വലിയ ആകർഷണകേന്ദ്രമാണ്.
ക്ഷേത്രഘടന :-
ക്ഷേത്രത്തിനുചുറ്റും അഗാധമായ കിടങ്ങാണ്, ഏതാണ്ട് 191 മീറ്റർ വീതിയിൽ. ക്ഷേത്രത്തെ വലിയ ചുറ്റുമതിൽ വലയം ചെയ്യുന്നു. മതിൽക്കകം 1495 മീറ്റർ നീളവും 1303 മീറ്റർ വീതിയുമുള്ള ദീർഘ ചതുരപ്പരപ്പാണ്. ക്ഷേത്രം ഒരു ദ്വീപുപോലെയാണ്. അവിടേക്ക് പ്രവേശനമാർഗ്ഗമൊരുക്കിയിരിക്കുന്നത് പടിഞ്ഞാറുവശത്തു നിന്നുമാണ്. ഇരുവശവും വരിവരിയായി ചെറുതൂണുകളിൽ ഒരു പാലം തീർത്തിരിക്കുന്നു. ശില്പാലംകൃതമായ പ്രവേശനഗോപുരം കടന്നാൽ ചുറ്റുമതിലിന്നുള്ളിൽ ഒന്നിനുള്ളിൽ മറ്റൊന്നായി ചെറുതും കൊത്തുപണികളാൽ സമ്പന്നവുമായ രണ്ട് വലയമതിലുകൾ ഉണ്ട്. നമ്മുടെ നാട്ടിലെപ്പോലെ നാലമ്പലവും പ്രദക്ഷിണപാതയും ഹവിസ്സു തൂകാൻ ബലിക്കല്ലുകളും ഒക്കെ ഇവിടെ സമന്വയിച്ചിരിക്കുന്നു. ഒത്ത നടുക്കായി പ്രൗഢവും വളരെ പൊക്കം കൂടിയതുമായ ശ്രീകോവിൽ, അവിടെ ആശ്രിത വത്സലനായ ദേവചൈതന്യവും.
അതേ... ഭാരതത്തിലെ ഏതൊരു ക്ഷേത്രത്തിലും ദർശനത്തിനു ചെന്നാലുണ്ടാകാവുന്ന അനുഭവം.
കരിങ്കല്ലിൽ കവിത കൊത്തി വെച്ചിരിക്കുകയാണ് എവിടെയും. കണ്ണിന് വിരുന്നേകുന്ന കമനീയത നിറഞ്ഞു തുളുമ്പുന്നുണ്ട് ഓരോ കൽതൂണുകളിലും. അതിലൊക്കെയും ഹൈന്ദവപുരാണേതിഹാസങ്ങൾ പ്രതിമാ ശില്പങ്ങളായി....., അതു കൊത്തിയെടുത്ത അജ്ഞാതരും അനിതരവൈഭവശാലികളുമായ ശില്പികളിൽ പോലും ഇന്ന് അത്ഭുതപരമ്പര സൃഷ്ടിച്ചുകൊണ്ട്...... ശില്പവാങ്മയരമ്യതയോടെ നിരന്നിരിക്കുന്നു,
ഈ മനോഹരവും പവിത്രവുമായ സങ്കേതം ഒരു കാലത്ത് ഒരേ സമയം ആരാധനാലയവും രാജസന്നിധിയുമായിരുന്നു. ഇവിടെ ഭക്തിയും ഭരണവും സമരസപ്പെട്ട് ഒരു ജനതയുടെ ഭാഗധേയം അനിർവാച്യമായി നിർവചിക്കപ്പെട്ടിരുന്നു.
അതേ ദേവവിഗ്രഹത്തിൽ ദേവത്വവും രാജത്വവും വളരെ ഹൃദ്യമായി, വിശ്വാസജന്യമായി സമ്മിശ്രപ്പെടുത്തിയിരുന്നു.... വിദഗ്ദമായി...വിശാലമായി...വിശ്വസ്വീകാര്യമായി.....
'ആങ്കർവാത് ' (Angkor Wat) എന്ന നാമം 'നഗരക്ഷേത്രം' എന്നു സൂചിപ്പിക്കുന്നു. 'ആങ്കർ ' എന്ന പദം 'നോക്കർ ' (nokor) എന്ന പദത്തിൽ നിന്നുണ്ടായതാണ്. ഈ 'നോക്കർ ' സംസ്കൃതവാക്കായ 'നഗര ' എന്നതിൽ നിന്ന് ജനിച്ചു എന്നു പറയാം. ( നഗര = നഗരം = പട്ടണം). 'വാത് ' ( wat)എന്ന ഖെമർ പദം 'ക്ഷേത്രം ' എന്ന് സൂചിപ്പിക്കുന്നു. ആദ്യകാലത്ത് ഈ ക്ഷേത്രം 'പ്രിയാഹ് പിസ്നുലോക് ' ( Preah Pisnulok) എന്നാണ് അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. അതായത് ക്ഷേത്ര നിർമ്മാതാവായ സൂര്യവർമ്മൻ രണ്ടാമന്റെ പേരിൽ... ആധുനിക നഗരമായ സീം റീപ് (Siem Reap) - ൽ നിന്നും 5.5 കിലോമീറ്റർ വടക്കായിട്ടാണ് ആങ്കർവാത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. അതായത് പഴയ തലസ്ഥാനഗരിയായ ബാപുഹോൻ (Baphuon) - ൽ നിന്നും തെക്കു കിഴക്കായി... കമ്പോഡിയയിലെ പുരാതന സ്മാരകങ്ങളുടെ വൻശേഖരമാണിവിടെങ്ങും.
പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആദ്യപാതിയിൽ, സൂര്യവർമ്മൻ രണ്ടാമന്റെ ഭരണകാലത്ത് (1113 BC - 1150)ഇതിന്റെ പ്രഥമ രൂപരേഖയും നിർമാണവും തുടങ്ങി വെച്ചു. മഹാവിഷ്ണു ക്ഷേത്രമായി സമർപ്പിതമായി രാജക്ഷേത്രപദവിയും തലസ്ഥാനമായും കരുതപ്പെട്ടു. ക്ഷേത്ര ചരിത്രസൂചകങ്ങളൊന്നും തന്നെ പുരാരേഖകളായോ ശിലാലിഖിതങ്ങളായോ ഇതുവരെയും കണ്ടെടുക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല. അതുകൊണ്ടു തന്നെ ശരിയായ ക്ഷേത്രനാമം ഇല്ല, ഉള്ളത് ഇത് വ്രാഹ് വിഷ്ണുലോക് എന്നറിയപ്പെട്ടിരുന്നു എന്നു മാത്രമാണ്. സൂര്യവർമ്മന്റെ മരണത്തോടെ ക്ഷേത്രനിർമ്മാണം നിലച്ചു. 1177 ൽ 27 വർഷത്തിനു ശേഷം ആങ്കർ ചാമ്സ് വംശജർ കൈയടക്കി. ഇവർ ഖമറുകളുടെ ബദ്ധശത്രുക്കളാണ്. പിൽക്കാലത്ത് ജയവർമ്മൻ ഏഴാമൻ രാജ്യം ശത്രുക്കളിൽ നിന്നും വീണ്ടെടുത്തു, പുതിയ തലസ്ഥാനം കെട്ടിപ്പടുത്തു..... രാജ്യക്ഷേത്രമായ ആങ്കറിനും ബയോണിനും ഒരു വിളുപ്പാടകലെയായി....
പതിമൂന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ഹിന്ദുവായ ജയവർമ്മൻ എട്ടാമനെ തടവിലാക്കി മരുമകൻ ശ്രീഇന്ദ്രവർമ്മൻ രാജഭരണം പിടിച്ചെടുത്തു. ശ്രീഇന്ദ്രവർമ്മൻ നേരത്തെ പത്തു വർഷത്തോളം ശ്രീലങ്കയിൽ (അന്ന് സിലോൺ) കഴിഞ്ഞ് ബുദ്ധഭിക്ഷുവായി ഇതിനകം മാറിക്കഴിഞ്ഞിരുന്നു. അതുമൂലം അധികാരം കിട്ടിയ ഉടൻ തന്നെ കമ്പോഡിയ എന്ന ഹിന്ദു രാജ്യത്തെ ബുദ്ധമതരാജ്യമാക്കാനുള്ള നീക്കങ്ങൾ തുടങ്ങി. രാജ്യത്തെ മതം ഹിന്ദുമതത്തിൽ നിന്നും ബുദ്ധമതത്തിലേക്ക് മാറ്റി. ഇതിനാദ്യം ചെയ്യേണ്ടത് രാജ്യക്ഷേത്രത്തിലെ ദേവനെ മാറ്റുക എന്നതാണ്. ആങ്കർ ക്ഷേത്ര മഹാവിഷ്ണുവിനെ ഇതിനകം ബുദ്ധദേവനായി മാറ്റി, പിന്നീട് ജനങ്ങളുടെ വിശ്വാസധാരകളെയും മാറ്റാനുള്ള നീക്കങ്ങൾ തുടങ്ങി. ആ ശ്രമം വളരെ എളുപ്പമായിരുന്നു. ബുദ്ധൻ തന്റെ ജനനം മുതൽ മഹാനിർവാണമടയുംവരെ ഒരു തികഞ്ഞ ഹിന്ദുവായിരുന്നു. ഹിന്ദുവായി ജനിച്ച് ഹിന്ദുവായി തന്നെ മരിച്ച ഒരു മഹാനെ പിൻതുടരുന്നതിൽ ആരും വൈഷമ്യം കണ്ടില്ല. അല്ലെങ്കിൽ രാജശാസന കല്ലിനെയും പിളർക്കുമെന്ന് അവർക്കറിയാമായിരുന്നു. ഇന്നും അത് ബുദ്ധസങ്കേതമാണ്. പതിനാറാം നൂറ്റാണ്ടുവരെയും ആങ്കർ അവഗണനയുടെ ഇരുട്ടിലായിരുന്നെങ്കിലും പൂർണമായും ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ടിരുന്നില്ല, മറിച്ച് ഇടയ്കിടെ സംരക്ഷണവും ലഭിച്ചിരുന്നു. കാരണം അതിന്റെ ചുറ്റും നിർമ്മിക്കപ്പെട്ടിരുന്ന അഗാധമായ കിടങ്ങുകൾ തൊട്ടടുത്ത ഘോരവനത്തിലെ ഹിംസ്രമൃഗങ്ങളിൽ നിന്നും നഗരത്തെയും ജനത്തെയും സംരക്ഷിച്ചിരുന്നു.
1586 ൽ ആങ്കർ ക്ഷേത്രം ആദ്യമായി സന്ദർശിക്കാനെത്തിയ പാശ്ചാത്യ സഞ്ചാരിയും പോർട്ടുഗീസ് പാതിരിയുമായ അന്റോനിയോ ദ മഗദ്ലന (Antonio da Magdalena) ഇങ്ങനെ രേഖപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു -
'ഇതൊരു അസാധാരണ നിർമ്മാണ വൈഭവമാണ്, എന്റെ പേനയ്ക് വിവരിക്കുവാൻ ആവില്ല. ലോകത്തുള്ള ഒരു കെട്ടിടവും ഇതിനോട് കിടപിടിക്കുന്നതല്ല. ഇതിന്റെ ഗോപുരങ്ങളും ചിത്രപ്പണികളും ശില്പചാരുതയും മനുഷ്യ മനീഷിയുടെ തികഞ്ഞ ബഹുർസ്പുരണമാണ്.'
പക്ഷെ ഈ ക്ഷേത്രം പടിഞ്ഞാറ് പ്രചുരമായത് ഹെൻറി മഹോട്ടിന്റെ (Henri Mouhot) വിവരണത്തിലൂടെ പത്തൊമ്പതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ മദ്ധ്യഘട്ടത്തിലാണ്.... ! ഫ്രഞ്ചുകാരനായ അദ്ദേഹം ഇങ്ങനെ എഴുതി -
'ഈ മഹാമന്ദിരം സോളമന്റെ ദേവാലയത്തെ വെല്ലുന്നതും , ഏതോ പുരാതന മൈക്കലാഞ്ചലോയാൽ പടുത്തുയർത്തിയതും നമ്മുടെ എല്ലാ മനോജ്ഞ നിർമ്മിതികളെക്കാൾ ബഹുമാനം അർഹിക്കുന്നതുമാണ്. ഗ്രീക്കുകാരും റോമാക്കാരും അവശേഷിപ്പിച്ചതിനേക്കാൾ ശ്രേഷ്ഠവും എന്നാൽ അതിന്റെ ഇന്നത്തെ അവസ്ഥ ആ നാട്ടിലെ അരാജകത്വം കൊണ്ട് വളരെ പരിതാപകരവുമാണ്.'
മഹോട്ടിനെപ്പോലെ (Mouhot)അനേകം പാശ്ചാത്യ സഞ്ചാരികൾക്ക് ഈ അഭൗമക്ഷേത്രം ഖമറുകളാൽ നിർമ്മിതമാണെന്ന് വിശ്വസിക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല, മറിച്ച് ഇതിന്റെ നിർമാണ കാലഘട്ടം റോമാക്കാരോളമായി തെറ്റിദ്ധരിച്ചു. എന്നാൽ ഇതിന്റെ യഥാർത്ഥ കാലഘട്ടവും നിർമാണശൈലിയും കൂടുതൽ വ്യക്തമായത് ആങ്കർ സമുച്ചയത്തിൽ അടുത്തകാലത്തു നടത്തിയ പര്യവശേഷണ - വൃത്തിയാക്കൽ - പുനരുദ്ധാരണ പ്രക്രിയയുടെയും ഫലമായാണ്.
പര്യവശേഷണഫലമായി കണ്ടെടുത്ത വസ്തുക്കൾ പൂർണമായും വീണ്ടും സ്മാരകലക്ഷണങ്ങൾ തന്നെയാണ്. എന്നാൽ ഇതര സ്ഥലങ്ങളിൽ കാണപ്പെടാറുള്ളതുപോലെ പാർപ്പിട അവശിഷ്ടങ്ങളോ, ജനവാസലക്ഷണങ്ങളോ, എന്തെങ്കിലും തരം പാത്രങ്ങളോ, ആയുധങ്ങളോ കണ്ടെത്താനായില്ല.
ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ആങ്കർവാത് ഒരു വലിയ തോതിലുള്ള പുനരുത്ഥാനത്തിനു വിധേയമായി, പ്രധാനമായും അടിഞ്ഞു കൂടിയ മണ്ണിന്റെ നീക്കം ചെയ്യലും പടർന്നു കയറിയ സസ്യജാലങ്ങളുടെ വെട്ടിമാറ്റലും നടന്നു. പക്ഷേ 1970 ലും 1980 ലും നടന്ന ആഭ്യന്തരയുദ്ധവും ഖെമർ റൂജിന്റെ നിയന്ത്രണവും പുനരുത്ഥാന പ്രക്രിയയ്ക് തടസ്സമായിത്തീർന്നു. പക്ഷേ ഈ കാലഘട്ടത്തിൽ ആങ്കർവാതിന് വലിയ പരുക്കൊന്നും ഏറ്റില്ല, ആങ്കോറിയൻ കാലത്തുള്ള ചില പ്രതിമകൾ നഷ്ടമാകുകയും ചെയ്തു.
ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രം കമ്പോഡിയയുടെ ദേശീയ പ്രതീകമായി മാറി, ദേശാഭിമാന പ്രചോദകമായി. 1863 ൽ കമ്പോഡിയയുടെ ദേശീയ പതാകയിൽ ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ ചിത്രം ആലേഖനം ചെയ്തു. പക്ഷേ 2003 ൽ, 'ആങ്കർവാത് തായ്ജനതയുടെ സ്വന്തമാണെന്ന' തായ്ലാൻഡ് അഭിനേത്രിയുടെ വ്യാജ പ്രസ്താവന ഒരു വലിയ കലാപത്തിനു തിരി കൊളുത്തി. ഒറീസയിലെയും തമിഴ്നാട്ടിലെ ചോളശൈലിയുടെയും സാമ്യത, സാന്നിധ്യം നമുക്കിവിടെ കാണാം. ക്ഷേത്രം ദേവന്മാരുടെ സന്നിധിയായ മേരു പർവതത്തിനു സമാനമാണ്. മദ്ധ്യഭാഗത്തുള്ള quincunx of towers മേരു പർവതത്തിന്റെ അഞ്ചു കൊടുമുടികളെ സൂചിപ്പിക്കുന്നു. വലയഭിത്തികൾ മേരു നിരകളുടെ ചുറ്റുമുള്ള മലനിരകളെയും ചുറ്റുമുള്ള കിടങ്ങ് സമുദ്രത്തേയും കുറിക്കുന്നു. അതുപോലെ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മുകൾഭാഗത്തേക്കുള്ള പ്രവേശനം വരേണ്യ വർഗ്ഗത്തിനു മാത്രമായി നീക്കി വെച്ചു, ബഹുഭൂരിപക്ഷ സാധാരണക്കാർക്കായി ഏറ്റവും താഴെയുള്ള നിലകളും.
മറ്റ് ഖെമർ ക്ഷേത്രങ്ങളെ അപേക്ഷിച്ച് ആങ്കർവാത് പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായിട്ടാണ്. ഇത് പല പഠിതാക്കളെയും (ഗ്ലെയിസ്, ജോർജ് കോഡ്സ് എന്നീ ഗവേഷകർ) (Glaize and George Coedès) ഈ ക്ഷേത്രം സൂര്യവർമ്മന്റെ മരണാനന്തരം അടക്കാനുള്ള ക്ഷേത്രമായി വ്യാഖ്യാനിക്കാൻ ഇടയാക്കി. കൂടുതൽ പഠനങ്ങൾ ഇതിനെ അരക്കിട്ടുറപ്പിക്കുന്നതായിരുന്നു. പ്രാസവ്യ (prasavya) രീതിയെന്ന് ഹിന്ദു പുരാണങ്ങളിൽ പറയുന്നത് ശരിയായതിന്റെ വിപരീതദിശയായിട്ടാണ്. ഇതിനേക്കാളുപരി ബ്രാഹ്മണരുടെ ശവസംസ്കാരത്തിന് മന്ത്രങ്ങൾ ഉരുവിടുന്നത് വിപരീതക്രമത്തിലാണ്. പിന്നീട് പുരാവസ്തു വിദഗ്ദനായ ചാൾസ് ഹിഗം (Charles Higham) ക്ഷേത്രത്തിന്റെ മദ്ധ്യഗോപുരത്തിന്റെ അരികിൽ നിന്നും ഒരു വലിയ ജാർ (കേരളത്തിൽ കാണപ്പെട്ട നന്നങ്ങാടി പോലെ) കണ്ടെടുത്തതായി രേഖപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഇത് പഴയ കാലത്ത് ശവസംസ്കാരത്തിന് ഉപയോഗിക്കുന്ന ഇനത്തിൽ പെട്ടതാണെന്ന് അദ്ദേഹം കുറിച്ചിട്ടുണ്ട്. മറ്റു ചിലർ ഇതിനെ വിമർശിച്ചത് 'ഏറ്റവും ചിലവേറിയ ശവസംസ്കാര ഉദ്യമം' എന്നാണ്.
പക്ഷേ ഫ്രീമാനും ജാക്വസും (Freeman and Jacques) രേഖപ്പെടുത്തിയത് മറിച്ചാണ് - 'വേറെ ധാരാളം ക്ഷേത്രങ്ങളും ഇപ്രകാരം പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനമായിട്ടാണ് നിർമ്മിതമായിരിക്കുന്നത്, പ്രത്യേകിച്ച് ആങ്കർവാത് ഒരു വിഷ്ണു ക്ഷേത്രമായതിനാൽ ഇതിൽ അനൗചിത്യമില്ല, കാരണം പടിഞ്ഞാറിന്റെ ദേവനാണ് വിഷ്ണു.'
എലിനോർ മന്നിക്ക (Eleanor Mannikka) വളരെ സൃഷ്ടിപരമായി അവരുടെ സഞ്ചാരക്കുറിപ്പിൽ ഇങ്ങനെ കോറിയിട്ടിരിക്കുന്നു - 'ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രത്തിൽ സൂര്യ - ചന്ദ്രന്മാരുടെ ചലനാത്മകതയും വൃദ്ധിക്ഷയങ്ങളും അടയാളപ്പെടുത്തിയിരിക്കുന്നു. ഈ ദിവ്യമായ പരിവേഷം ഭരണത്തെ നിയന്ത്രിതവും ദൈവികവുമാക്കി. ദൈവനിയോഗമായിട്ടുള്ള സൂര്യവർമ്മന്റെ കീർത്തിയും ധവളിമയും ചില മന്ത്രകേന്ദ്രങ്ങളായി ആങ്കർവാതിന്റെ മണിഗോപുരമേടയിലും ഇടനാഴിയിലും ബന്ധിതമാക്കിയിരുന്നു. ഈ സൽകീർത്തി ദേവതകളേയും പരദേവതകളേയും തൃപ്തരാക്കാൻ പര്യാപ്തമായിരുന്നു.' പക്ഷേ സമ്മിശ്രമായിട്ടാണ് ഇതിന് പ്രതികരണമുണ്ടായത്, പ്രത്യേകിച്ച് ഗവേഷകരിൽ....
ഖെമർ വാസ്തുവിദ്യയുടെ മകുടോദാഹരണമാണ് ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രം. ഈ വിദ്യ ആങ്കർവാത് ശൈലി എന്നറിയപ്പെടുന്നു, ആ ശൈലി തന്നെ ക്ഷേത്രനാമമായി പിൽകാലത്ത് അറിയപ്പെട്ടു. പന്ത്രണ്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ തന്നെ ഖെമർ ശില്പികൾ വളരെ ചാതുര്യമുള്ളവരും ആത്മവിശ്വാസശാലികളുമായതിനാൽ sandstone blocks കൊണ്ട് ദർശനകോണുകൾ നിർമ്മിക്കാൻ തുടങ്ങി. പക്ഷെ laterite കൊണ്ട് ബാഹ്യഭിത്തിയും രഹസ്യഭാഗങ്ങളും നിർമ്മിച്ചു. കട്ടകളെ തമ്മിൽ ഇണക്കുന്ന പശ എന്തെന്ന് ഇനിയും കണ്ടെത്താൻ ഉണ്ട്. പലരും പ്രകൃതിദത്ത പശകളും ചുണ്ണാമ്പുമൊക്കെ ഊഹിച്ച് പറയുന്നെങ്കിലും അത് ശാസ്ത്രീയമായി അംഗീകരിക്കപ്പെട്ടിട്ടില്ല.
ആങ്കർവാത് പുരാതന ഗ്രീക്ക്, റോമാ ശൈലിയോട് കിടപിടിക്കത്തക്കതാണ്. ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ ആങ്കർവാത് പര്യവേഷകനായ മൗറീസ് ഗ്ലെയ്സ് (Maurice Glaize) പറയുന്നതിങ്ങനെയാണ് - വളരെ സൂക്ഷ്മമായ പ്ലാനിങ്ങും തുലനാത്മകമായ സാധനങ്ങളും അതിന്റെ കൃത്യമായ മേളനവുമാണ് ആങ്കർവാത്. ഇത് ശക്തി, ഒത്തൊരുമ, വാസ്തുശൈലി എന്നിവയുടെ പ്രവർത്തനമാണ്.
വാസ്തുവിദ്യയിലെ പ്രത്യേകതകൾ ശ്രദ്ധേയമാണ്. കൂർത്തതും ദന്തസാമ്യമായ താമരമുകുളാകൃതിയുള്ള ഗോപുരങ്ങൾ, വിശാലമായ ഇടനാഴയിലേക്കു നീളുന്ന അർദ്ധ ചിത്രശാലകൾ, ചുറ്റുശാലകൾ, കുരിശാകൃതിയിലുള്ള മേൽതട്ട് അപ്സരദേവതകളുടെ പ്രതിമകൾ, ചിത്രപ്പണിയോടെയുള്ള വാതിൽകമാനങ്ങൾ എന്നിവ ഏതാനും സവിശേഷതകളാണ്. പക്ഷെ ഗോപുരങ്ങളിലെ ചിത്രപ്പണികളും ആചാരപ്പെരുമയുടെ കൊത്തുപണികളും ഉയർന്നയിനം തടി കൊണ്ടുള്ള മേൽത്തട്ടുകളും വാതായനങ്ങളും ജനാലകളും ഒക്കെ കാലപ്രവാഹത്തിൽ നഷ്ടമായിരുന്നു. ആകാരസൗഷ്ടമായ ആങ്കർവാത് നിരവധി കൊള്ളകൾക്കും തകർക്കലിനുമൊക്കെ വിധേയമായെങ്കിലും ഇന്നും പ്രൗഢിയോടെ തല ഉയർത്തി നിൽക്കുന്നു.... വരു തലമുറയുടെ നേർത്ത ഭാഗ്യമായി... നയന സൗഭഗമായി.
നഗരത്തേക്കാൾ വളരെ ഉയർത്തിയ ഒരു തട്ടിലാണ് ക്ഷേത്രനിർമ്മിതി. മൂന്ന് ത്രികോണ ചിത്രശാലകൾ, അതും ഒരോ തട്ടും മറ്റേതിനേക്കാൾ അല്പം ഉയർത്തി നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നു, .... മദ്ധ്യത്തായി ഒരു മണിഗോപുരമേടയും. ഓരോ ശാലയും സമർപ്പിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നത് രാജാവിനും ബ്രഹ്മാവിനും ചന്ദ്രനും വിഷ്ണുവിനുമാണ്. ശാലകൾക്ക് ഗോപുരങ്ങളും നിരീക്ഷണ സ്തംഭങ്ങളുമുണ്ട്. മദ്ധ്യ മണിഗോപുരമേടയുമായി സ്തംഭങ്ങൾ പഞ്ചന്യാസത്തിലാണ്. ക്ഷേത്രം പ്രധാനമായും പടിഞ്ഞാറോട്ട് ദർശനത്തിലായതിനാൽ മിക്ക സവിശേഷതകളും ക്രോഡീകരിച്ചിരിക്കുന്നത് കിഴക്കോട്ടാണ്.
അലങ്കാരപ്പണികളുടെ ബാഹുല്യമാണ് ആങ്കർവാതിനെ ശ്രദ്ധേയമാക്കുന്നത്. ഹിന്ദു പുരാണങ്ങളായ രാമായണവും മഹാഭാരതവും പ്രധാന മുഹൂർത്തങ്ങളായി എവിടെയും കല്ലിലോ തടിയിലോ ശില്പങ്ങളായും വർണചിത്രങ്ങളായും നിറഞ്ഞു നിൽക്കുന്നു. വടക്കു പടിഞ്ഞാറൻ കോണിൽ നിന്ന് അപ്രദക്ഷിണമായി രാമ രാവണ യുദ്ധത്തിലെയും കുരുക്ഷേത്ര യുദ്ധരംഗങ്ങളും കോറിയിട്ടിരിക്കുന്നു.... ബുദ്ധവിഹാരമാക്കിയെങ്കിലും ഇവ ഇപ്പോഴും അവിടെ നിലനിൽക്കുന്നു. ആകെയുള്ള ഒരു ചരിത്രചിത്രം സൂര്യവർമ്മൻ രണ്ടാമന്റെ ഒരു രാജകീയ ഘോഷയാത്ര മാത്രമാണ്. ഇത് തെക്കേ ചിത്രശാലയിലാണുള്ളത്. ഇവിടെ 32 നരകങ്ങളും 37 സ്വർഗങ്ങളും വരച്ചു ചേർത്തിരിക്കുന്നു.
കിഴക്കേ ചിത്രശാലയിലാണ് ഏറ്റവും പ്രകീർത്തിതമായ ദൃശ്യ വിരുന്ന് അജ്ഞാതശില്പികൾ ഒരുക്കിയാരിക്കുന്നത്. പലാഴിമഥനം വിശാലമായ കാൻവാസിൽ അതിന്റെ എല്ലാ ഘോഷത്തോടെ വരച്ചിരിക്കുന്നു. 92 അസുരന്മാരും 88 ദേവന്മാരും വാസുകി എന്ന സർപ്പവും വളരെ ജീവസുറ്റതായി കാലാതീതമായി വിസ്മയം തൂകുന്നു. വടക്കേ ചിത്രശാലയിൽ ബാണാസുരനെ തോല്പിക്കുന്ന വിഷ്ണുവിന്റെ ചിത്രം ആലേഖനം ചെയ്തിരിക്കുന്നു.
ക്ഷേത്രനിർമാണത്തിനുപയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന കല്ലുകൾ മാർബിൾ പോലെ മിനുസവും ദൃഢമായി ബന്ധിതമാക്കിയതുമാണ്. ഇതിന് ചുണ്ണാമ്പ് ചാന്ത് ഉപയോഗിച്ചിട്ടില്ല. പക്ഷേ കല്ലുകൾക്കിടയിലെ വിടവ് ഒട്ടും കാണാത്ത വിധം അസാധാരണ വൈദഗ്ദ്യത്തോടെ വിളക്കിയിരിക്കുന്നു. ഓരോ പാളികളും കുടുമത്തുളയിട്ടുറപ്പിച്ചതോ കുഴിയും കുടുമയുമായി ചേർത്തതോ ആണ്. പല്ലു വെട്ടി ബലമായി ഘടിപ്പിച്ചതോ, ഭൂഗുരുത്വം കൊണ്ടോ ചേർത്തുവെച്ചതുമുണ്ട്. ഈ ശിലാപാളികൾ ആനയുടെയും കയർ, കപ്പി, മുളംത്തട്ടിന്റെയും സഹായത്താലാണ് യഥാസ്ഥാനങ്ങളിൽ ഉറപ്പിച്ചത്. ചില ശിലകളിൽ 2.5 സെന്റീമീറ്റർ വ്യാസത്തിൽ 3 സെന്റീമീറ്റർ ആഴത്തിൽ ദ്വാരങ്ങൾ കാണാം. ചിലപ്പോൾ ഇത് വലിയ ശിലാഖണ്ഡങ്ങളെ വലിച്ചു കൊണ്ടുവരാൻ ഉപയോഗിച്ചതാവാം. ഖെമർ ശില്പികൾ റോമാക്കാരെപ്പോലെ വളഞ്ഞ ആർച്ചുകൾ തീർത്തിരുന്നില്ല, പകരം എളുപ്പം തകരാവുന്ന ദന്തകസ്തംഭങ്ങളാണ് കൂടുതലും തീർത്തിരുന്നത്. ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രനിർമ്മിതിയ്ക് ഉപയോഗിച്ചിരിക്കുന്നത് ഒരു വലിയ അളവിൽ മണൽക്കല്ല് കൊണ്ടാണ്. അതായത് ഈജിപ്റ്റിലെ ഖഫ്റെയുടെ (Khafre) പിരമിഡിൽ ഉള്ളതുപോലെ ഏകദേശം 5 മില്യൻ ടണ്ണോളം. 40 കിലോമീറ്റർഅകലെയായുള്ള കുലൻ പർവതനിരകളിലെ (Mount Kulen) പാറമടകളിൽ നിന്നും ചങ്ങാടത്തിൽ വലിയ ശിലാപാളികൾ സീം റീപ് നദിയിലൂടെ (Siem Reap) ഇവിടെ വരെ എത്തിച്ചു. വളരെ സൂക്ഷമതയോടെയും അവധാനതയോടെയും ഈ പ്രക്രിയ ചെയ്തു കാണും, കാരണം ഇല്ലെങ്കിൽ ചങ്ങാടം വലിയ ഭാരം മൂലം മറിയുവാനുള്ള സാധ്യതയുണ്ട്. ആധുനികനായ ഒരു ഇഞ്ചിനിയർ ഫറഞ്ഞത് ഇന്നത്തെ കാലത്ത് ആങ്കർവാത് പണിയുവാൻ ഏകദേശം 300 വർഷമെടുക്കുമെന്നാണ്.പക്ഷേ സൂര്യവർമ്മൻ രണ്ടാമന്റെ കാലത്ത് തുടങ്ങി അദ്ദേഹത്തിന്റെ മരണശേഷം അധികതാമസംവിനാ പൂർത്തീകരിച്ച ഈ ക്ഷേത്രം കഷ്ടിച്ച് 40 വർഷം മാത്രമെ എടുത്തിട്ടുള്ളു. ഇതാണ് ഇതിന്റെ മഹിമ, പാടവം, കാലാതീതത്വം.
ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ എല്ലാ വശങ്ങളിലും കോണുകളിലും തൂണുകളിലും മഹാസ്തംഭങ്ങളിലും ജനൽകട്ടികളിലും വാതിൽപടികളിലും എന്നു വേണ്ട ഓരോ ഇഞ്ച് സ്ഥലത്തും സമൃദ്ധവും മുഗ്ദവുമായ കൊത്തുപണികളും അലങ്കാരവേലകളുമാണ്. ഉടനീളം, കിലോമീറ്ററോളം നീളത്തിൽ ലംബശില്പങ്ങളായി ഇന്ത്യൻ ഇതിഹാസചരിതങ്ങൾ, പ്രത്യേകിച്ച് ഒറ്റക്കൊമ്പന്മാർ, ഗാരുഡസിംഹങ്ങൾ, ചിറകുള്ള വ്യാളീരൂപങ്ങൾ, രഥഘോഷയാത്രകൾ, പട്ടാളക്കാർ, ആനപ്പുറത്തെഴുന്നള്ളുന്ന നേതാവ്, മായിക നൃത്യമാടുന്ന നീണ്ടമുടിയുള്ള കന്യകമാർ തുടങ്ങിയവ ഗതകാലത്തിന്റെ കാല്പനിക കവിതയായി നിരന്നിരിക്കുന്നു. ചിത്രശാലയിൽ മാത്രം 1000 ചതുരശ്രമീറ്ററിൽ കൊത്തുപണികളാണ്. ചില ഭാഗങ്ങളിലെ ഭിത്തികളിൽ പിത്തളബിംബങ്ങൾ ഉറപ്പിച്ചതിരുന്നതിന്റെ അവശേഷിപ്പായി വലിയ ദ്വാരങ്ങൾ കാണാം. ഈ മഹാക്ഷേത്രം പഴയകാലത്ത് ഏറ്റവും പ്രചാരം നേടിയതായിരുന്നു. അതുകൊണ്ടു തന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതൽ മോഷണങ്ങളേയും അതിജീവിക്കേണ്ടി വന്നു.
കൽപണിക്കാരനും ശില്പിയുമായ അലക്സ് ഇവാൻസ് (Alex Evans) ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രം മണൽകല്ലിൽ നാലടി പൊക്കത്തിൽ വീണ്ടും പരീക്ഷണാർത്ഥം കൊത്തിയെടുത്തു. അതിനായി 60 ദിവസങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിനു വേണ്ടി വന്നു. റോജർ ഹോപ്കിൻസും മാർക് ലെനറും (Roger Hopkins and Mark Lehner) ഒരു ചുണ്ണാമ്പുമടയിൽ നിന്ന് 400 ടണ്ണോളം കല്ലുകൾ പരീക്ഷണത്തിന്റെ ഭാഗമായി വെട്ടിയെടുത്തു. ഇതിന് 12 കൽവെട്ടുകാരും 22 ദിവസവും വേണ്ടി വന്നു. ഈ പരീക്ഷണങ്ങളെല്ലാം കാണിക്കുന്നത് ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രനിർമ്മിതിക്ക് നിരവധി പ്രഗൽഭരായ ശില്പികളുടെ ആയിരക്കണക്കിനു യത്നങ്ങൾ ഹോമിക്കപ്പെട്ടുവെന്നാണ്. പാറമടയിൽ നിന്ന് കല്ല് വെട്ടി, കിലോമീറ്ററോളം പുഴയിലൂടെ ഒന്നൊന്നായി കൊണ്ടു വന്ന്, മനാഹരമായി കൊത്തിയടുക്കി വെയ്കാൻ ആയിരമല്ല പതിനായിരക്കണക്കിന് ദിനങ്ങൾ വേണ്ടി വന്നു കാണുമെന്നതാണ് യാഥാർത്ഥ്യം. ചില പണ്ഡിതമതമനുസരിച്ച് ഈ ക്ഷേത്ര നിർമാണകല ഏഴാം നൂറ്റാണ്ടോളം പഴക്കമുണ്ടെന്നാണ്. അതായത് ഖെമറുകളുടെ ആവിർഭാവത്തിനും വളരെ മുമ്പായി തന്നെ.
1986 ലും 1992 ലും ആർക്കിയോളജിക്കൽ സർവെ ഓഫ് ഇൻഡ്യ ആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രത്തിൽ നിരവധി നവീകരണപ്രവർത്തികൾ ഏറ്റെടുത്ത് നടത്തുകയുണ്ടായി. 1990 നു ശേഷം അനേകം പുനരുദ്ധാരണപ്രക്രിയയിലൂടെ ക്ഷേത്രം പഴയ പ്രൗഢി ഒരു പരിധി വരെ വീണ്ടെടുക്കുകയും ലോകടൂറിസ്റ്റ് സ്പോട്ടായി ഉയരുകയും ചെയ്തു. ലോകപൈതൃകസ്ഥാനപ്പട്ടികയിൽ ഇടം നേടി (1992) നിരവധി ധനസ്രോതസ്സുകൾ നവീകരണത്തിനും നിലനില്പിനും കമ്പോഡിയൻ സർക്കാരിന് തുറന്നു കിട്ടി. ജർമൻ അപ്സര കൺസർവേഷൻ പ്രോജക്ട് [German Apsara Conservation Project (GACP)] ദേവതകളുടെയും അസംഖ്യം കൊത്തുപണിത്തരങ്ങളുടെയും നാശത്തിൽ നിന്നുള്ള സംരക്ഷണം ഏറ്റെടുത്തു.അവരുടെ കണ്ടെത്തൽപ്രകാരം ഏതാണ്ട് 20 % ദേവതകളും നാശോന്മുഖമാണ്, കാരണമായി പറയുന്നത് പ്രകൃതിദത്തമായ നീരൊഴുക്കും തകർന്നടിഞ്ഞ മേൽകൂരമൂലവും പിന്നെ പണ്ട് അശ്രദ്ധമായി, അശാസ്ത്രീയമായി നടത്തിയ പുനരുദ്ധാരണ പ്രവർത്തനങ്ങൾ മൂലവുമാണ്. 2002 ൽ പടിഞ്ഞാറെ ചിത്രശാലയുടെ അറ്റകുറ്റപ്പണികൾ കൈത്താങ്ങുനൽകി ഒരുവിധം പരിഹരിച്ചു. പക്ഷെ ജപ്പാൻ സംഘം വടക്കേ ഗ്രന്ഥശാലയുടെ പുനരുദ്ധാരണം 2005 ൽ പരിപൂർണമായും നിർവഹിച്ചു. 2008 ൽ ലോകസ്മാരകഫണ്ടിന്റെ സഹായത്തോടെ പലാഴിമഥനം പുനരുദ്ധരിക്കാനുള്ള ശ്രമം തുടങ്ങിയിട്ടുണ്ട്.
ഇന്ന് ആങ്കർവാത് ഒരു അന്താരാഷ്ട്ര ടൂറിസ്റ്റ് കേന്ദ്രമാണ്. ലക്ഷക്കണക്കിന് ജനങ്ങൾ ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വാസ്തുകലയിൽ ഹദാകൃഷ്ടരായി, അത്ഭുതപരവശരായി, നമ്രശിരസ്കരായി കടന്നു പോകുന്നു. ടൂറിസ്റ്റുകളിൽ നിന്നുള്ള വരുമാനത്തിന്റെ നല്ലൊരു പങ്കും ക്ഷേത്രനവീകരണത്തിനു തന്നെയാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്. പക്ഷെ ടൂറിസ്റ്റുകളുടെ തള്ളിക്കയറ്റം മൂലം തകർന്നടിയുന്ന ചുവർചിത്രങ്ങൾ, കൊത്തുപണി ശില്പങ്ങൾ, പൊട്ടിപ്പൊളിയുന്ന തറകൾ എന്നിവ കണ്ടില്ലെന്നു നടിക്കാനാവുന്നില്ല. വിദേശികളും സ്വദേശികളും ഒരുപോലെ ആങ്കർവാതിനെ സംരക്ഷിക്കുന്നു എന്നത് സംസ്കാരത്തികവിന്റെ ലക്ഷണമാണ്. യുദ്ധങ്ങളും പരസ്പര സ്പർദ്ധകളും അതിർവരമ്പിട്ട ലോകത്ത് മനസ്സുകൾ തമ്മിലുള്ള ഇത്തരം ഐക്യമാണ് ശ്രേഷ്ഠം എന്നു പറയാതെ വയ്യ.
ആങ്കോർവാത് ക്ഷേത്രം - ഫോട്ടോ ഗാലറി

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

  
  ആങ്കർവാതിന്റെ വിഹഗ വീക്ഷണം

• 
• 

  
  വടക്കു പടിഞ്ഞാറൻ കോണിലൂടെയുള്ള ക്ഷേത്രവീക്ഷണംആങ്കർവാത് ക്ഷേത്രത്തിന്റെ താഴ്ന്ന നിരപ്പിലുള്ള അർദ്ധഗാലറികളും രണ്ടാം നിരയിലുള്ള ഗാലറികളുടെ കോണിലൂടെ കാണുന്ന ഗോപുരങ്ങളുടെ ദൃശ്യവും

• 

  
  ആങ്കർവാതിന്റെ പ്ളാൻ

• 

  
  പലാഴി മഥനം സൂചിപ്പക്കുന്ന ചിത്രം - ചിത്രത്തിന്റെ നടുക്കായി മഹാവിഷ്ണു, തൊട്ടടുത്തായി വിഷ്ണുവിന്റെ കൂർമ്മാവതാരം, അസുരന്മാർ ഇടതു വശത്തായും ദേവന്മാർ വലതു വശത്തായും , എല്ലാവർക്കും മീതെ ദേവേന്ദ്രനും - മനോഹരമായി ആലേഖനം ചെയ്തിരിക്കുന്നു.

• 

  
  ആങ്കർവാതിന്റെ മോഡൽ - ടൂറിസ്റ്റുകൾക്ക് ക്ഷേത്രസമുച്ചയത്തെക്കുറിച്ച് അവബോധമുണ്ടാക്കാൻ തയ്യാറാക്കിയിരിക്കുന്നു. നടുവിലത്തെ ക്ഷേത്രസമുച്ചയത്തിന്റെ മുകൾത്തട്ടിൽ കുരിശാകൃതിയിലുള്ള ടെറസ്സ് കാണാം.